Tằm là một loại sâu ăn lá cây . Con người đã phát hiện ra sự đặc biệt của chất mà nó nhả ra trong quá trình sinh trưởng và phát triển , đó chính là tơ , những sợi tơ trong suốt , mỏng manh , nhưng lại có sự bền chắc và vẻ óng ánh quyến rũ

Hình ảnh : Nuôi tằm

1 _ Nuôi tằm :

Vòng đời của con tằm từ khi nở đến khi nhả tơ tạo kén từ 23 _ 25 ngày , chia thành 5 độ tuổi , trải qua 4 lần lột xác . Tằm ăn lá dâu suốt ngày đêm . Tằm lên độ tuổi thứ 5 là ăn nhiều nhất để tích lũy dinh dưỡng trước khi nhả tơ gọi là tằm ăn rỗi , thời kỳ tằm ăn rỗi thức ăn tiêu thụ bằng 80 % các tuổi khác . Sau khoảng 3 tuần tằm phát triển đến kích thước tối đa của nó , mình tròn , da căng bóng , trong suốt , tằm ngừng ăn , đó là lúc tằm chín , cơ thể nó chứa đầy chất dịch trong suốt , lúc này tằm có xu hướng ngoi đầu lên , bò đi tìm nơi thích hợp để làm tổ , sẵn sàng nhả tơ tạo kén

Hình ảnh : Tằm nhả tơ tạo kén

2 _ Nhả tơ tạo kén :

Tằm chín thì bắt tằm lên né để nhả tơ tạo kén . Tằm nhả tơ tạo kén từ ngoài vào trong , đầu tiên là vài vòng tơ thô bao bọc bên ngoài để dịnh hình tổ kén gọi là áo kén , trong vòng 4 ngày liên tiếp , con tằm xoay cơ thể theo chuyển động hình số 8 khoảng 300 nghìn lần liên tục , nhả thành sợi tơ dài gần 1 Km , quấn quanh mình tạo thành cái kén . Tơ tằm thực chất là một loại sợi Protein dạng lỏng , nhớt , và trong suốt , được tiết ra từ tuyến nước bọt của con tằm , khi tiếp xúc với không khí , chất lỏng này đông cứng lại và tạo thành sợi tơ . Tằm còn tiết ra chất lỏng thứ 2 gọi là Sericin , chính là một loại keo dính chặt 2 nhánh tơ mỏng với nhau thành một sợi tơ . Sau khi nhả hết tơ , tằm kiệt sức nằm trong kén và hóa thành nhộng , lúc này có thể gỡ kén để mang đi ươm tơ

Hình ảnh : Ươm tơ

3 _ Ươm tơ :

Ươm tơ chính là việc kéo sợi tơ từ kén thành sợi tơ tằm . Từ khi bắt tằm chín lên né khoảng 7 ngày sau , thì bắt đầu ươm tơ , trong khoảng 5 ngày phải ươm tơ hết các kén đã đóng , bởi nếu chậm tằm sẽ biến thành con ngài , ngài sẽ cắn kén chui ra , làm sợi tơ bị cắn đứt , không ươm được tơ nữa

Để ươm tơ , đầu tiên thả kén vào nồi nước sôi , đảo kén làm lớp keo sericin tan ra một phần , kém mềm , lớp áo kén ngoài bong ra thì mới tìm được mối tơ gốc để rút sợi tơ , khoảng 10 sợi tơ được người ươm tơ kéo rút ra từ 10 cái kén chập lại với nhau thành một sợi tơ , tùy theo loại tơ lấy đầu , lấy giữa , hay lấy xác con nhộng mà người ta phân thành tơ nõn , tơ nái , tơ gốc . Sợi tơ được quấn vào những con suốt giống như lõi ống chỉ xếp thẳng đứng thành hàng ngang , rồi cho chạy vào những guồng tơ tròn bằng gỗ nằm bắt ngang trên nồi nước sôi để cuộn thành các vò tơ sống rồi mang ra phơi nắng

Sợi tơ tằm là một trong những loại sợi tơ tự nhiên có độ chắc cao , về tính chất sợi tơ gần giống sợi len và tóc người , theo nghiên cứu của các nhà khoa học , mặt cắt ngang sợi tơ có hình tam giác với các góc tròn nên ánh sáng chiếu vào ở nhiều góc độ khác nhau , giúp sợi tơ có vẻ óng ánh đặc trưng

Hình ảnh : Dệt lụa

4 _ Se sợi dệt lụa :

Từ sợi tơ tằm , tùy theo chất lượng tơ và cách xoắn sợi tơ sẽ có các loại tơ với chất lượng khác nhau , tùy vào số lượng sợi se mà vải lụa tơ tằm sẽ điều chỉnh độ dày mỏng , tạo nên nhiều loại vải lụa phong phú với độ mỏng , rủ , trong , bóng , mềm , cứng và óng ánh . Kiểu dệt cổ truyền của Việt Nam là phối hợp , và pha trộn các loại sợi dọc và ngang để tạo ra các mặt hàng thương mại khác nhau

Hình ảnh : Nhuộm lụa tơ tằm

5 _ Nhuộm lụa tơ tằm :

Những vuông lụa mới dệt xong gọi là lụa mộc , chỉ có mầu trắng ngà của tơ , vẫn còn khô cứng vì còn keo sericin , qua công đoạn nhuộm màu , lụa sẽ có thêm mầu sắc độc đáo . Trước khi nhuộm mầu , lụa được ngâm trong nước nóng để làm sạch hết lớp keo bám trên lụa gọi là truội tơ , theo truyền thống là nhuộm bằng các nguyên liệu lấy từ thiên nhiên như vỏ cây , lá cây , các loại củ như củ nâu , và cánh kiến ( Một loại sâu ở vùng Sơn la và Lai châu )

Ngày hôm nay , kỹ thuật nhuộm hiện đại với phẩm mầu công nghiệp , đem lại cho lụa tơ tằm những mầu sắc đa dạng , sắc nét và rực rỡ hơn , những kỹ thuật hiện đại như nhuộm mầu sợi tơ trước khi dệt đã góp phần tạo nên những loại vải lụa tơ tằm với nhiều mầu sắc , hoa văn độc đáo . Nhưng dù sao trong sâu thẳm trong tâm hồn người dân việt , những sắc mầu mộc mạc đến từ thiên nhiên vẫn được ưu ái quay về tìm kiếm

Hình ảnh : Những mầu sắc của lụa tơ tằm